Những người bị cáo buộc giết hại cựu điệp viên Nga Alexander Litvinenko, năm 2006 tại Anh nói phúc trình điều tra ‘vô nghĩa’.
Bản phúc trình về cái chết của ông Litvinenko cho thấy hai người đàn ông Nga – Andrei Lugovoi và Dmitry Kovtun – cố tình đầu độc nạn nhân bằng cách cho chất phóng xạ polonium-210 vào đồ uống của ông ta tại một khách sạn ở London năm 2006.
Phản ứng trước bản phúc trình, ông Lugovoi, bây giờ là một nhà chính trị ở Nga, nói những cáo buộc chống lại ông là “vô lý”, hãng tin Nga Interfax tường thuật.
“Như chúng ta mong đợi, không có bất ngờ,” ông nói.
“Kết quả của cuộc điều tra được công bố hôm nay một lần nữa khẳng định tâm lý bài Nga ở London, cũng như sự thiển cận và miễn cưỡng của Anh trước nguyên do thực sự về cái chết của ông Litvinenko.”
Ông Kovtun, bây giờ là một doanh nhân ở Nga, cho biết ông không bình luận về bản phúc trình cho đến khi có thêm thông tin về nó, Interfax đưa tin.
Ông Putin rất có thể đã ký lệnh cho đầu độc ông Litvinenko, 43 tuổi, bằng chất phóng xạ polonium-210, một phần do giữa hai người có ‘thù hằn’ cá nhân, bản phúc trình cuộc điều tra cho thấy.
Bộ trưởng Nội vụ Anh Theresa May tuyên bố vụ sát hại này vi phạm luật pháp quốc tế “trắng trợn và không thể chấp nhận”.
Nhưng Bộ Ngoại giao Nga cho hay rằng cuộc điều tra “có động cơ chính trị”.
Họ nói: “Chúng tôi lấy làm tiếc rằng vụ này rõ là hình sự nhưng lại bị chính trị hóa và làm hại đến bầu không khí chung của quan hệ song phương”.
Dmitry Peskov, phát ngôn viên của ông Putin, cho biết Moscow sẽ có phản ứng chính thức về cuộc điều tra qua “kênh ngoại giao”, hãng tin Nga Interfax tường thuật.
Thủ tướng Anh David Cameron cho hay nước này sẽ phải tiếp tục duy trì “một dạng quan hệ với họ [Nga]” vì khủng hoảng Syria, nhưng việc ấy được tiến hành với “cái đầu lạnh”.
Chủ tịch ủy ban điều tra, Sir Robert Owen nói ông “chắc chắn” vụ sát hại ông Litvinenko do hai người đàn ông đó thực hiện và rằng họ làm theo sự chỉ đạo của cơ quan tình báo FSB của Moscow. Sir Robert nói vụ việc được Nikolai Patrushev, người đứng đầu FSB và tổng thống Nga chấp thuận.
Sir Robert đưa ra các động cơ có thể có là chuyện ông Litvinenko làm việc cho các cơ quan tình báo Anh, chuyện ông chỉ trích ông Putin và FSB, và sự liên hệ của ông với các nhà bất đồng chính kiến Nga khác.
‘Gửi ra thông điệp’
“Chắc chắn là có “mâu thuẫn cá nhân” ghê gớm giữa ông Putin và ông Litvinenko”, Sir Robert nói.
Việc sử dụng chất polonium-210 “ít nhất cũng cho thấy chỉ dấu rõ ràng về việc có sự tham gia ở cấp nhà nước” bởi chất này chỉ có thế được tạo ra từ một lò phản ứng hạt nhân, bản phúc trình viết.
Cuộc điều tra đã nghe các bằng chứng nói việc khiến ông Litvinenko chết từ từ bằng phóng xạ có thể là nhằm “gửi ra thông điệp”.
Trong một tuyên bố tại Hạ Viện Anh, bà May cho hay ông Cameron sẽ đề cập vụ sát hại này với Tổng thống Putin khi “có cơ hội”.
Bà cho biết Anh sẽ áp đặt lệnh đóng băng tài sản với ông Lugovoi và ông Kovtun và rằng lệnh truy nã quốc tế hai người này vẫn còn hiệu lực. Cả hai đều phủ nhận cáo buộc giết ông Litvinenko.
Họ bị Anh truy nã để thẩm vấn, nhưng Nga từ chối dẫn độ.
Trước đó, phát biểu bên ngoài Tòa án Tối cao, bà Marina, vợ góa của ông Litvinenko, nói bà “rất hài lòng” vì “những lời mà chồng tôi nói khi nằm trên giường bệnh cáo buộc ông Putin nay đã được một tòa án tại Anh chứng minh.”
Bà kêu gọi chính phủ Anh trục xuất tất cả các tác tình báo Nga, áp đặt lệnh trừng phạt kinh tế đối với Moscow và áp đặt một lệnh cấm đi lại với ông Putin.
Phóng viên BBC Oleg Boldyrev tại Moscow tường thuật:
Trong nhiều năm qua, Moscow đã bác bỏ những cáo buộc về việc dính líu mật thiết đến vụ sát hại Alexander Litvinenko.
Sự thực là Tổng thống Putin hiện đang bị can dự vào vụ ám sát này.
Căn cứ vào từ “khả năng cao” trong phát ngôn của Sir Robert, các nghị sĩ Nga trung thành với Kremlin cho rằng toàn bộ bản phúc trình cuộc điều tra là sự ngụy tạo có động cơ chính trị.
Trên mạng xã hội, người dân Nga đang đề cập đến vụ này bằng cách sử dụng hashtag “PutinProbablyApproved” trong tiếng Nga là # ПутинВозможноОдобрил.
Nghị sĩ Nga Nikolai Kovalev, từng là người đứng đầu FSB, chỉ ra rằng mối quan hệ giữa Moscow và London sẽ không bị bản phúc trình làm tổn hại vì quan hệ giữa hai nước không thể tồi tệ hơn.
‘Tổn hại’ quan hệ
Cảnh sát London cho biết vẫn đang tiến hành cuộc điều tra về “vụ sát hại lạnh lùng và có mưu tính”.
Alexander Yakovenko, đại sứ Nga tại Anh, cho biết, Nga sẽ không chấp nhận bất kỳ kết luận đạt được trong bí mật và dựa trên bằng chứng không được kiểm định tại phiên tòa công khai.
Việc mất nhiều thời gian để đi đến kết luận về cái chết của ông Litvinenko khiến họ tin rằng đó là “biện hộ cho sự bất tài của an ninh Anh”, ông nói.
Ông Yakovenko cho hay sự kiện này “không thể không làm tổn hại quan hệ song phương giữa hai nước”.
Phát ngôn viên Nhà Trắng Josh Earnest cho biết chưa có ‘động thái’ gì về phúc trình điều tra.
Gordon Corera, phóng viên BBC về an ninh cho hay: Kết luận điều tra mạnh mẽ hơn so với những gì người ta chờ đợi vì đề cập thẳng đến sự can dự của Vladimir Putin.
Bằng chứng đằng vụ này dường như được thu thập từ tình báo.
Việc tuyên bố rằng Alexander Litvinenko đã bị giết vì ông là kẻ thù của nhà nước Nga sẽ tăng áp lực buộc chính phủ Anh phải có hành động mạnh mẽ hơn.
Vụ việc này có thể gây ra những khó khăn do Nga đang giữ vai trò quan trọng ở Trung Đông, nhưng nếu chính phủ Anh không hành động cứng rắn, người ta có thể đặt câu hỏi rằng liệu chính phủ Nga có được phép tiến hành một vụ được mô tả là hành động khủng bố hạt nhân tại London.
Ông Litvinenko đã trốn sang Anh năm 2000 với lý do bị đàn áp. Ông đã được cấp quy chế tỵ nạn và nhận quốc tịch Anh vài năm sau đó.
Trong những năm trước khi qua đời, ông kiếm sống nhờ nghề viết và trở thành một người phê bình mạnh mẽ điện Kremlin.
Người ta tin rằng ông cũng đã từng làm nhà tư vấn cho cơ quan tình báo MI6, chuyên về các tổ chức tội phạm Nga.
Cuộc điều tra thu thập dữ liệu từ 62 nhân chứng trong sáu tháng của phiên điều trần và cho thấy những bằng chứng về mối liên hệ của ông Litvinenko với cơ quan tình báo Anh.
