Giá dầu giảm sâu tỷ lệ thuận với nguồn thu của quốc gia giàu dầu Ả Rập Xê Út. Riyadh cạn dần dự trữ tiền mặt và dưới đây là 3 lý do vì sao nước này đang lo ngại về tình hình hiện tại.
Một người đàn ông cầm tờ 50 riyal (khoảng 13,3 USD) – Ảnh: Reuters
Đầu năm nay, Thái tử Ả Rập Xê Út Mohammed bin Salman cho biết nước này đang cân nhắc thực hiện chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) đối với hãng dầu nhà nước Aramco. Chủ tịch Aramco Khalid al-Falih sau đó cho hay đợt IPO sẽ không bao gồm dự trữ dầu thô của Ả Rập Xê Út, vốn được ước tính vào khoảng 268 tỉ thùng.
Các thông báo công khai và kế hoạch IPO thực sự dành cho Aramco vẫn còn mơ hồ. Dù vậy, chuyện IPO có xảy ra hay không không quan trọng bằng việc điều này đã được chính Thái tử Ả Rập Xê Út thảo luận công khai.
Aramco là công ty có giá trị nhất thế giới và đây là một trong những nguồn quyền lực chính trị quan trọng của Ả Rập Xê Út. Thái tử Ả Rập Xê Út nhìn thấy rõ những gì mức giá dầu thấp kỷ lục đang gây ra với đất nước ông. Công bố xem xét IPO Aramco cho thấy tình hình tài chính khổ sở hiện tại của Ả Rập Xê Út.
Ả Rập Xê Út chỉ còn lại 3-5 năm dự trữ tiền mặt
Cơ quan Tiền tệ Ả Rập Xê Út (SAMA) cho biết nước này có khoản thâm hụt 21,6% GDP vào năm 2015, nhảy vọt từ mức chỉ 3% GDP của năm 2014. Năm nay, quốc gia Trung Đông kỳ vọng sẽ cắt giảm thâm hụt xuống còn 13% song Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo con số thâm hụt sẽ dừng ở 20%.
Trong vài năm qua, Ả Rập Xê Út đã tiêu gần 100 tỉ USD dự trữ. Mức thâm hụt thứ nhì với cùng kích thước sẽ làm tiêu tốn thêm 100 tỉ USD nữa. Hiện nước này đang có 650 tỉ USD dự trữ.
Vấn đề của các ước tính là Ả Rập Xê Út giả định giá dầu thô nhẹ Saudi ở 50 USD năm 2016, trong khi dầu thế giới hiện có giá 30 USD/thùng. 30 USD/thùng chỉ là giá giao dầu thô, mức giá thực nhà sản xuất nhận được thậm chí còn rẻ hơn.
Ngân hàng Merrill Lynch thuộc Bank of America cho hay: “Ngay cả với mức cắt giảm 25% ngân sách, Ả Rập Xê Út sẽ chỉ có 3-5 năm dự trữ và cho vay có sẵn khi giá dầu là 30 USD/thùng. Chúng tôi lưu ý rằng một số ngân hàng đầu tư uy tín đang dự báo giá dầu giảm xuống 20 USD/thùng trong năm nay”. Nếu cuộc khủng hoảng ở châu Âu hay Trung Quốc đủ sức để giảm nhẹ nhu cầu dầu thế giới, mức giá 20 USD/thùng có vẻ là một khả năng rất thực tế.
Ả Rập Xê Út cần tiền để bảo vệ thế giới Ả Rập
Ả Rập Xê Út đã chi rất nhiều tiền để giữ thế giới Ả Rập còn nguyên vẹn. Nhiều quốc gia Ả Rập đã và đang sụp đổ hoặc suy yếu nghiêm trọng. Riyadh hiện đối mặt với ít nhất hai thách thức bên ngoài: nước Iran và Nhà nước Hồi giáo cực đoan (IS)
Ngoài chuyện đổ tiền vào các cuộc xung đột trên khắp khu vực, Ả Rập Xê Út còn hỗ trợ các nước Ả Rập đang trong tình trạng khủng hoảng kinh tế như Bahrain, Jordan, Morocco và Ai Cập. Họ đang cố gắng dẫn dắt liên minh Ả Rập Sunni chống lại Iran và dùng tài sản của mình để củng cố các mối quan hệ.
Một thách thức khác mà Riyadh phải đối mặt là sự gia tăng của các nhóm thánh chiến, nhất là IS. Lúc này, IS đã hành xử giống như một nhà nước và tuyên bố lập vương quốc tại phần lớn Syria và Iraq. Riyadh vì thế cam kết một lượng tiền lớn để hỗ trợ quân ở Syria chống lại IS. Tính đến thời điểm này, phiến quân IS đã tấn công vào nhà thờ Hồi giáo của người Shiite tại Ả Rập Xê Út.
Ả Rập Xê Út đối mặt với các thách thức nội bộ lớn
70% dân số Ả Rập Xê Út ở độ tuổi dưới 30. Chính phủ nước này cung cấp các khoản trợ cấp lớn cho những mặt hàng như thực phẩm và dầu. Chăm sóc y tế, giáo dục cũng được chính phủ nước này miễn phí. Quốc gia Trung Đông trợ cấp nước và điện, không thu thuế thu nhập và trả tiền lương hưu cho người dân. Gần 90% dân số nước này làm việc cho nhà nước và lương bổng khu vực công cao hơn khu vực tư.
20% dân số Ả Rập Xê Út là người Shiite và Riyadh bằng cách nào đó phải quản lý tốt để Tehran không ảnh hưởng quá mức lên nhóm người này. Lượng tiền mặt eo hẹp của quốc gia giàu dầu thô đang khiến họ không thể tăng đáng kể số tiền cung cấp cho các nhóm dân cư có vấn đề như nhóm người bất đồng chính kiến, nhóm người Shiite cải cách và các phiến quân thánh chiến. Điều này có thể đặt ra những rủi ro nghiêm trọng cho sự ổn định kinh tế và xã hội Ả Rập Xê Út.
Thu Thảo
